Obecnie wiele mówi się o dysleksji
oraz dostosowaniu wymagań edukacyjnych. Bardzo dużo dzieci chciałoby osiągać
lepsze wyniki w nauce, jednak wrodzony brak umiejętności uniemożliwia im to, przez
co tracą mobilizację i szybko się zniechęcają. Jako nauczyciel języka
angielskiego zauważyłam, jak ważne jest dostrzeżenie tego problemu u ucznia,
indywidualizacja pracy, współpraca z rodzicami oraz stałe pogłębianie wiedzy na
ten temat. Aby pomóc zarówno uczniom jak i rodzicom w codziennym procesie
uczenia i nauczania, zagadnienie dysleksji zostanie przedstawione ogólnie a
następnie w kontekście uczenia się języków obcych.
Jak rozpoznać czy dziecko może mieć dysleksję?
Zarówno rodzice jak i nauczyciele
powinni zwracać uwagę na wiele sfer rozwoju dzieci. Poniżej
przedstawione
zostały ogólne płaszczyzny rozwoju w zakresie których niektóre objawy
powinny
skłonić do bliższej obserwacji dziecka, przeprowadzenia kwestionariusza
objawów
dysleksji i w konieczności diagnozę poradni
pedagogiczno-psychologicznej.
Poniższe
obserwacje zostały przeprowadzone w przedziale wiekowym 10-13 lat (IV-VI
klasa)
i zaobserwowanie tych zjawisk powinno skłonić rodziców i nauczycieli do
przeprowadzenia kwestionariusza, który znajduje się w dalszej części.
1. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA:
- ogólna niska sprawność
- brak równowagi przejawiający się w uprawianiu niektórych sportów (gimnastyka, rower, narty)
- obniżona manualna sprawność precyzyjna
- niestaranne pismo i rysunki
- powolne tempo pisania
- zaburzona percepcja wzrokowa (orientacja w terenie i na mapie, złe rysunki geometryczne)
- mylenie podobnych znaków graficznych, tabel, symboli, dat itp.
- zaburzenia w postrzeganiu figur przestrzennych
- mylenie głosek i wyrazów zbliżonych fonetycznie
- trudności w nauce języków obcych - problemy z czytaniem, wymową oraz zapamiętywaniem słówek
- trudności ze zrozumieniem sensu dłuższych poleceń
- trudności z przypominaniem sobie słów w
codziennym użyciu
- trudności podczas ustnych wypowiedzi - zapominanie słów
- trudności z uczeniem się „na pamięć
- przekręcanie nazw własnych, wyrazów obcych
- trudności w ustalaniu kolejności wydarzeń
- nieumiejętność skupienia się
- brak podzielności uwagi, która skupia się na wykonywaniu tylko jednej rzeczy
- sytuacje stresowe powodują, iż uczniowie
popełniają więcej błędów
- niechęć do czytania
- wolne tempo czytania
- pomijanie lub przekształcanie wyrazów, co zmienia sens zdania
- czytanie bez zrozumienia
- ten sam wyraz uczeń zapisuje na kilka sposobów
- mylenie podobnych liter np. w - m, t - ł, b - d
- wolne tempo pisania
- krótkie teksty
- często podczas nauki języków obcych wymowa nie sprawia kłopotów, natomiast pisanie jest ogromnym problemem,
- charakter pisma niestaranny, litery mało czytelne
- szybkie zmęczenie i znudzenie co skutkuje brakami w notatkach z lekcji
Zauważenie
części powyżej opisanych objawów powinno skłonić rodzica lub nauczyciela
do
przeprowadzenia kwestionariusza, który nie zdiagnozuje dysleksji ale
jest
wskazówką, czy należy udać się z dzieckiem na specjalistyczne badania do
poradni psychologiczno - pedagogicznej. Na każde z poniższych pytań
należy
odpowiedzieć TAK lub NIE. Więcej niż połowa odpowiedzi twierdzących
wskazuje na
konieczność specjalistycznego przebadania.
Lp. |
Charakterystyczne
symptomy |
TAK |
NIE |
1. |
Uczeń pisze
niestarannie |
|
|
2. |
Uczeń popełnia
błędy w piśmie i w mowie |
|
|
3. |
Uczeń mówi
niewyraźnie |
|
|
4. |
Uczeń powoli
pisze |
|
|
5 |
Uczeń powoli
czyta |
|
|
6. |
Uczeń
przekręca słowa |
|
|
7. |
Uczeń posiada
ograniczony zasób słownictwa |
|
|
8. |
Uczeń ma
problemy z budowaniem dłuższych zdań |
|
|
9. |
Uczeń
niechętnie bierze udział w zajęciach fizycznych |
|
|
10. |
Uczeń ma niską
sprawność fizyczną |
|
|
11. |
Uczeń szybko
się męczy |
|
|
12. |
Uczeń nie lubi
zajęć plastycznych (rysowania, malowania) |
|
|
13. |
Podczas
czytania uczeń myli, przestawia, dodaje litery |
|
|
14. |
Uczeń myli
głoski i wyrazy, które brzmią podobnie |
|
|
15. |
Uczeń mało
rozumie z przeczytanego tekstu |
|
|
16. |
Uczeń niechętnie
czyta i pisze |
|
|
17. |
Uczeń ma braki
w notatkach z lekcji |
|
|
18. |
Uczeń ma
problemy z określeniem położenia, orientacją przestrzenną |
|
|
19. |
Uczeń nie
dostrzega drobnych różnic, np. w pisowni podobnych liter |
|
|
20. |
Uczeń ma słabą
koordynację manualną - źle lub nieporęcznie posługuje się długopisem,
nożyczkami |
|
|
21. |
Uczeń ma
problemy z działaniami matematycznymi |
|
|
22. |
Uczeń ma
problemy z nauką „na pamięć" (wiersze, alfabet) |
|
|
23. |
Uczeń myli
podobne znaki matematyczne i interpunkcyjne |
|
|
24. |
Uczeń popełnia
błędy ortograficzne |
|
|
25. |
Podczas
pisania uczeń myli podobne litery |
|
|
Szkoła przyjazna uczniowi z dysleksją
Aby uczeń z dysleksją mógł odnosić sukcesy należy dostrzegać jego
mocne
strony, nie unikając przy tym niepowodzeń. Niezmiennie kluczem do
sukcesu jest
dobra współpraca szkoły i rodziców, odpowiedni moment dostrzeżenia
ryzyka
dysleksji i wprowadzenie odpowiednich metod pracy. Poniżej zostały
przedstawione działania, które poprawią proces uczenia i nauczania w
kontekście
pracy z uczniami dyslektycznymi:
1. ŚWIADOMY NAUCZYCIEL
- to nauczyciel przeszkolony w danym temacie, stwarzający przyjazne warunki uczenia się.
- są niezbędne w przypadku, gdy sukcesy uczniów są priorytetem szkoły. Szkolenia w tej tematyce powinny mieć charakter cykliczny i zaznajamiać nauczycieli z praktycznymi metodami nauczania uczniów z dysleksją.
- niekoniecznie jest przez cały czas przy uczniu. Jest to osoba fachowa, która w każdej chwili udzieli pomocnej wskazówki zarówno uczniom jak i nauczycielom. Współpraca tej osoby z dziećmi i dorosłymi powinna polegać na udzieleniu wsparcia, zachęcaniu do dalszej pracy, pokazywaniu sposobów radzenia sobie z trudnościami oraz na dostarczaniu pomocnych materiałów.
- na początku lekcji powinny zostać przedstawione jej cele a pod koniec podsumowanie
- nauczyciel powinien kilkakrotnie powtarzać ważne informacje wolnym tempem
- nauczyciel powinien pomóc uczniowi w doborze indywidualnych metod nauczania, które są dla ucznia najefektywniejsze
- nauczyciel powinien stale kontrolować notatki ucznia w zeszycie
- uczniowi z dysleksją powinno się systematycznie ale powoli podnosić poziom wymagań
- stosowanie dostosowania wymagań
- wydłużenie czasu prac pisemnych
- dziecko dobrze widzi tablicę
- nauczyciel jasno i przejrzyście zapisuje treść lekcji na tablicy
- indywidualizacja pracy dzieci
- nauczyciel wydaje jasne, proste komunikaty
- nauczyciel podkreśla sukcesy i postępy uczniów
- prace pisemne oceniane są pod kątem treści a nie ortografii
- większość ocen wystawianych jest za odpowiedzi ustne a nie pisemne
- uczniowie dyslektyczni otrzymują krótkie notatki z lekcji przygotowane przez nauczycieli lub słowa kluczowe
- nauczyciel stosuje odpowiednie arkusze do pracy z uczniem
- brak krytyki
- brak porównań z innymi dziećmi
- nie stosowanie przymusu czytania np. na głos
- nie stosowanie czerwonego długopisu do poprawy błędów ortograficznych
- wolne tempo wypowiedzi nauczyciela
- wyłapanie przez nauczyciela momentu podczas lekcji, gdy uczeń przestał skupiać uwagę i koncentruje się na innych rzeczach
Dysleksja, a nauka języków obcych
W kontekście uczenia się języków obcych uczeń ze zdiagnozowaną dysleksją ma trudności z:
- zapisywaniem wyrazów, które wymawia się inaczej od pisowni
- uczeniem się słówek na pamięć
- zapamiętaniem i zrozumieniem konstrukcji gramatycznych
- rozumieniem wypowiedzi nauczyciela oraz nagrań audio
- wypowiedziami ustnymi
- odróżnianiem słów podobnych w zapisie graficznym lub podobnych fonetycznie
- pomijaniem liter i wyrazów lub przestawianiem ich
- wolnym tempie wprowadzanego nowego słownictwa - wymowa słów podawana jest uczniowi kilkakrotnie bardzo dokładnie,
- uczeń może nie zdążyć zapisać całej lekcji, gdyż niektóre słowa są skomplikowane w swojej formie graficznej, dlatego też uczeń może nagrywać fragmenty lekcji lub zrobić zdjęcie tablicy a następnie przepisać materiał w domu,
- znaczenie nowego słowa powinno być wyjaśnione dokładnie, ze zrozumieniem i zapisane w języku polskim,
- uczeń powinien mieć dodatkowy czas na zastanowienie się przed zapytaniem czy ustną odpowiedzią,
- uczeń powinien mieć więcej czasu na opanowanie materiału pamięciowego od pozostałej części klasy,
- słówka najtrudniejsze do zapisania uczeń powinien zapisywać np. innym kolorem;
Wymagania edukacyjne na zjęciach z języka obcego
Dla ucznia z dysleksją:
W procesie nauczania języka obcego kształci się cztery funkcje językowe. Są to:
- Mówienie
- Czytanie
- Pisanie
- Słuchanie
W zakresie wszystkich tych funkcji należy dostosować
wymagania do indywidualnych możliwości dziecka, aby czuło one zachętę i
nie
traciło wiary we własne możliwości. Poniżej zaprezentowane są ogólne
wymagania
wobec dzieci dyslektycznych w poszczególnych funkcjach językowych:
1. MÓWIENIE I CZYTANIE
- uczeń ma dłuższy czas na zastanowienie się przed odpowiedzią ustną, często otrzymuje wskazówkę, jaki materiał leksykalno - gramatyczny powinien nauczyć się w domu przed odpowiedzią,
- uczeń otrzymuje teksty z zapisem fonetycznym do przygotowania w domu, rodzic lub nauczyciel wspomagający zna zapis fonetyczny więc może pomóc dziecku w domu w przeczytaniu tekstu,
- na lekcji uczeń otrzymuje dłuższy czas na przeczytanie tekstu,
- akceptuje się większą liczbę błędów w wymowie,
- uczeń może wysłuchać nagrany tekst powtórnie,
- nauczyciel czyta tekst pomału i wyraźnie,
- uczeń może udzielać odpowiedzi na zrozumienie w języku polskim,
- podczas pisania kartkówek ze słuchania akceptowane są błędy gramatyczne,
- zadania domowe - oceniane są tak jak pozostałych uczniów, gdyż uczeń ma możliwość korzystania z pomocy dydaktycznych,
- testy/sprawdziany
- uczeń zna termin sprawdzianu 2 tygodnie przed jego terminem,
- nauczyciel wręcza mu listę słownictwa oraz zagadnień gramatycznych z przykładami do opanowania,
- błędy ortograficzne nie wpływają na ocenę ze sprawdzianu,
Dekalog dla rodziców dzieci dyslektycznych
(opr. prof. dr hab. Marta Bogdanowicz)
NIE - „nie czyń drugiemu co Tobie niemiłe"
- Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego.
- Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka w nadziei, że zmobilizujesz je tym do pracy.
- Nie łudź się, że dziecko „samo z tego wyrośnie", „weźmie się w garść", „przysiądzie fałdów" lub, że ktoś je z tego wyleczy.
- Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ogranicza się do czytania i pisania i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej.
- Nie ograniczaj dziecku zajęć pozalekcyjnych, aby miało więcej czasu na naukę, ale nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń.
- Staraj się zrozumieć swoje dziecko, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, aby zapobiec trudnościom szkolnym.
- Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności dziecka: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj się ze specjalistą (psychologiem, pedagogiem, logopedą).
- Aby jak najwcześniej pomóc dziecku:
- zaobserwuj w codziennej pracy z dzieckiem, co najskuteczniej mu pomaga,
- korzystaj z odpowiedniej literatury i fachowej pomocy nauczyciela - terapeuty (w formie terapii indywidualnej i grupowej),
- bądź w stałym kontakcie z nauczycielem i pedagogiem szkolnym.
- Bądź życzliwym, pogodnym, cierpliwym przewodnikiem i towarzyszem swego dziecka w jego kłopotach szkolnych.
Powyżej przedstawione zagadnienie problemu dysleksji,
jak je rozpoznać w początkowych etapach nauki szkolnej jest niezmiernie
ważne
dla dalszego rozwoju dziecka, jego postępów w zdobywaniu wiedzy,
sukcesów oraz
radzenia sobie w problemami. Wcześnie zdiagnozowana dysleksja ułatwi
pracę
dziecku, nauczycielowi a przede wszystkim rodzicom podczas wspólnej
nauki w
domu.
Obecnie bardzo ważna jest nauka języków obcych a przy
zdiagnozowanej dysleksji jest to przedmiot, który sprawia wiele
problemów
uczniom ze względu na odmienną pisownię wyrazów od ich wymowy
fonetycznej,
naukę dużej ilości słówek i struktur gramatycznych. Świadomość tego, iż
uczeń
ma dysleksję spowoduje dostosowanie wymagań edukacyjnych co ogromnie
ułatwi
pracę uczniowi i nauczycielowi oraz sprawi, że uczeń zacznie odnosić
sukcesy w
tym przedmiocie i opanuje język obcy.
Za udostępnienie materiałów na temat dysleksji
dziękuję pani Renacie Brągiel z PCEN w Krośnie.
W pracy wykorzystano materiały
p.prof.dr hab. Marty Bogdanowicz,
p.Renaty Czubaj oraz p. Małgorzaty Drożyńskiej.
dziękuję pani Renacie Brągiel z PCEN w Krośnie.
W pracy wykorzystano materiały
p.prof.dr hab. Marty Bogdanowicz,
p.Renaty Czubaj oraz p. Małgorzaty Drożyńskiej.